ارزیابی تیمارهای مختلف در تولید مثل جنسی سفیدپلت به منظور گسترش اساس ژنتیکی این گونه در طبیعت

گونه سفیدپلت به عنوان درختی سریع الرشد و انحصاری در مناطق شمالی ایران، گونه ای در معرض خطر شناخته شده و در شرایط طبیعی، زادآوری بذری آن کمتر یافت می شود. برخلاف سایر گونه های جنس صنوبر، در مورد تکثیر جنسی سفیدپلت اطلاعات کمی در دسترس است. سفیدپلت به طور سالانه مقادیر زیادی بذر ریز، سبک و با عمر کوتاه در هوا پراکنده می کند که برای سبز شدن و ادامه رشد تا تولید نهال به شرایط و بستر مناسبی نیازمند است. چنین شرایطی به صورت طبیعی معمولاً فراهم نمی شود. این مطالعه به منظور دستیابی به روشهای تولید انبوه نهال بذری و گسترش اساس ژنتیکی این گونه انجام شده است. به این منظور کپسول های در حال باز شدن از 25 درخت متعلق به 25 رویشگاه متفاوت در استان های گلستان، مازندران و گیلان در فروردین ماه 1389 جمع آوری شد. پس از بوجاری، تعداد 30 بذر در گلدان های لاکی در سه تیمار خاک شامل 1) خاک خالص مزرعه، 2) ترکیب خاک خالص و ماسه بادی، و 3) ماسه بادی خالص کاشته شدند. کلیه گلدان ها مربوط به 16 درخت مختلف، در سه تیمار جهت شرقی، غربی و جنوبی (در پناه دیوار) قرار داده شدند. طرح آزمایشی فاکتوریل و براساس طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. گلدان ها درون تشت های بزرگتر قرار داده شدند و عملیات آبیاری به صورت روزانه و کنترل علف های هرز در مواقع لزوم در طول فصل رشد انجام گردید. ارتفاع کلیه نهالها در هر واحد آزمایشی در پایان فصل رشد اندازه گیری شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تفاوت های معنی داری بین کلیه منابع تغییرات وجود دارد. در تیمار خاک، مقادیر متوسط ارتفاع نهال 113، 57 و صفر سانتی متر به ترتیب برای سه تیمار خاک خالص، مخلوط ماسه و خاک و تیمار ماسه خالص حاصل شد. تفاوت های معنی دار در ارتفاع نهالها نیز بین درختان مشاهده گردید، به طوری که نهالهای حاصل از رویشگاه های زرین گل 2، زرین گل 3، کنسی و جنگل گلستان 4 به ترتیب با مقادیر ارتفاع 4/111، 9/98، 9/98 و 3/94 سانتی متر، بلندترین نهالها بودند و از این نظر از میان 16 درخت منتخب، 11 گروه متفاوت حاصل از گروه بندی به روش دانکن معرفی شد. بین جهت های مختلف هم تفاوت معنی دار از لحاظ رشد ارتفاعی دیده شد، به طوری که تیمارهای جهت های شرقی و جنوبی به ترتیب با 88 و 3/87 سانتی متر ارتفاع نهال، در گروه اول و تیمار جهت غربی با 4/81 سانتی متر در گروه دوم قرار گرفتند. در نهایت این تحقیق نشان داد که تولید انبوه نهال بذری با ارتفاع مناسب، در خاک خالص مزرعه و در جهت های شرقی و جنوبی بیشتر از سایر تیمارها بوده است.